Bezkrólewie.

Ławica… Widziałeś, jak zachowuje się ławica? Albo chmara ptaków, szarańczy, mrówek ognistych, kiedy się wyroją i ruszają na podbój świata? Największe armie, jakie można dostrzec nieuzbrojonym okiem. Bo pod mikroskopem można znaleźć jeszcze liczniejsze skupiska. Tak liczne, że kosmos ze wstydu blednie i dniem się zasłania, żeby nikt nie zdążył ubogiego świata gwiazd oszacować.

Największy z możliwych organizm świata zwierząt. Bo ławica, to organizm. Napędzany wspólną myślą, potrzebą i strachem. Głodem i wolą przetrwania. Strategią. Jeden wielki, złożony organizm, w którym jednostki są pojedynczymi komórkami powiązanymi niewidzialną nicią w coś, co spontanicznie utworzyło się, aby schronić się w zbitej masie. W anonimowym gąszczu, gdzie każdy element jest taki sam. Identyczny. Pragnie tak samo i cierpi. Walczy i jak w komunie, błogosławi stado nawet pośmiertnie. Mózg podzielony na mgławice jednostkowe, gwiazdozbiory i układy słoneczne stanowiące podzespoły większego mechanizmu. Genialna, złożona nieskończoność wystraszonych idiotów.

Patrzę z zachwytem jak płynnie potrafi reagować. Na niebezpieczeństwa i na szczęśliwy traf. Wspominam miejskie wrony, kiedy tną ciemność na plasterki nadlatując nad miasto i postój urządzają w szpalerze drzew przekrzykując się radośnie, że noc minęła szczęśliwie, że znów dzień pełen sukcesów się zapowiada. I dzieli się chmara na mniejsze oddziały, rozprasza po dzielnicach, po zakamarkach, aż się wtopi zupełnie i niepostrzeżenie w szczeliny miejskiej architektury tylko im znane, by spędzić pracowity dzień korzystając z rozrzutności ludzkiej. Do syta. Niespiesznie. A kiedy słońce zwiesi łeb daleko nad horyzontem, zaczynają się zbierać, zupełnie tak samo, jak się rozstawały. Jeszcze w kameralnym gronie oplotkują sukcesy i popłaczą nad nieszczęśnikami, którym wrócić się nie udało, lecz zaraz potem dołączą do większej gromady, i większej i jeszcze, aż chmara się zbierze, ukonstytuuje i poleci w tę stronę, z której rankiem słońce się zakrada do miasta. Z premedytacją wybrały to miejsce, żeby jako pierwsze dzień je obudził i pozwolił zająć upatrzone stanowiska, zanim bezdomne psy tam dotrą.

Sardynki, jak miliardy lusterek migocą w oczy rekinom, żeby je oszołomić, żeby zanieczyścić widzenie, spętać myśl i ujarzmić instynkty. Wijące się tony poszatkowanego mięsa, które rozpływają się w ustach, choć częściej rozpływają się przed nimi i umykają na boki. Ciągną rokroczne pielgrzymki, żeby zdążyć na misteria płodności, na żerowiska. Płyną korzystając z morskich prądów, bo bez nich zginęłyby niechybnie. I choć morderczy myśliwi to wiedzą, ławice potrafią się przedrzeć. Spektakl kalejdoskopu, olśniewająca walka tańcem niepojętym z morskimi gigantami. Rozpływają się tuż przed nosem, tuż przed ostrzem zęba, żeby za ogonem połączyć się w monolit. I choć drapieżniki odpływają syte, to po ławicy nie widać ubóstwa. Płynie niewzruszona, pchana zbiorową mądrością tam, dokąd musi, żeby żyć. I żyje, bez żalu i żałoby.

Nikt nie wie, kto napędza ten organizm. Jak zbiorowym rozumem się posługuje, żeby zwiększyć szanse przetrwania. Wystarczy, żeby jednostka zadrżała, a cała niepoliczalna zgraja duplikatów powiela ruch. Nie pytając, nie dyskutując, daleka od wątpliwości i własnych pomysłów. Karnie realizuje wszystko, co już się wydarzyło. Instynkt stadny, którego mnożnikiem jest liczba tak wielocyfrowa, że cyfry stałyby się ławicą, gdyby je ktoś spuścił z uwięzi porządku. Może za mało znam świat sardynek, wron, czy wściekle głodnych pasikoników, żeby odnaleźć wśród nich imperatyw, który determinuje zachowania. Który odpowiada za wybory i akcje powielane przez każde ziarnko w trybach populacji. Ale przecież wiem… wierzę… że jest taka myśl, która pokazuje ścieżkę prowadzącą do jutra i nie jest to przypadkowa ścieżka. Że realizowany jest Wielki Plan. Plan, który uwzględnia założenia i straty własne. Który ma określone punkty startu i mety. Plan istnienia. Plan ciągłości istnienia. Plan przetrwania pomimo wszystko lub dzięki wszystkiemu.

Oglądam w TV działalność chmary jak obraz. Ruchomy, żywy, fascynujący. Niepowtarzalny, choć w swoich splotach wydawać się może cyklicznym powieleniem, lecz nie jest nigdy dokładnie tym samym. Zaprojektowane przez nieznaną wielkość lub ideę etapy wiodące do celu, wektor determinizmu zbiorowego oblepiony kiścią satelitów nierozróżnialnych w masie. Obraz tak piękny, że dech zapiera i w trans wprowadza umysł. Hipnotyczne, narkotyczne widzenie mami rozmaitością, choć rozum wrzeszczy nim zatonie, że to wciąż jeden element powielony do absurdu. Że to bogactwo powtarzalności miesza w głowie i nie pozwala oczom odpocząć. Liczba… Wielka i niepojęta liczba…

Zamykam oczy, żeby zapomnieć omamy. Żeby odetchnąć jednostkowo, a nie w zbiorze nieskończonym się dusić. I wtedy myśl mnie chwyta wprost za mózg i ściska bezwzględnością. Jakby chciała wyekstrahować ze mnie to skojarzenie i pokazać mi naocznie skondensowaną kroplą na otwartej dłoni. Uświadomić mi to, co do tej pory miałem przed nosem, a choć potykałem się, to nie dostrzegłem. Jestem chmarą. Od urodzenia. Należę do organizmu, który ktoś skwapliwie policzył i oszacował na (bagatela) zaledwie niepełne dziewięć miliardów. Może nie ławica, a ławiczka, chmarka, ale jednak organizm zbiorowy płynący tam, gdzie ja nie wiem. I sąsiad nie wie. Żaden pijak na ławce i profesor na ambonie. Ksiądz i dziwka również.

Może poeta wie dokąd płyniemy, lecz ta wiedza nie z rozumu pochodzi, a z natchnienia. Z wieczoru pełnego uniesień, kiedy duszę na łańcuszku wypuścił dalej, niż człowiek zmysłami sięgnął i stamtąd popatrzył przez chwilę. Nie wiem co zobaczył, ale on upił się i nie trzeźwieje już tydzień. A kiedy spytam, to wzruszy ramionami i ręce w kieszeń wrazi i pójdzie gdzie nad rzekę popłakać w samotności. Albo wyżebrze kieliszek wódki w zamian za wiersz ad hoc wymyślony na chwałę gospodarza wieczoru. Ja nie wiem… I nikt mi pomóc nie chce…

Szarpię się, jak ten poeta. Ale ja musiałem wypić wcześniej. Żeby zerwać się z łańcucha logiki, z pęt ograniczeń i niemocy zaszczepionej mi przez innych. Dużo wypiłem, bo więzy silne. Zakorzenione w genach i w głowie. Trudno o swawolę. Trzymały mocno, więc je zmiękczałem wódką. Czystą i na czczo. Aż puściły. Z daleka, bo to przecież wyłącznie kwestia skali, ludzie nie różnią się od szprotek. Od szarańczy też nie. Dwie ręce, dwie nogi, głowa… Insekt. Pasożyt wiecznie głodny i żrący wszystko, co da radę zębami skruszyć. Patrzyłem z tak daleka, żeby nie widzieć siebie, żeby egoistyczna ciekawość nie zasłoniła obrazu. Tak łatwo skręcić… Kusi niezmiernie. Ale ja chciałem zobaczyć to, co zobaczył poeta. Więc dalej się trzeba odsunąć. Jeszcze i jeszcze, żeby wzrokiem ogarnąć watahę. Całą.

Udało się! Z dumy niemal spadłem pod stół. Udało się odsunąć wystarczająco. Patrzyłem, jak insekty obsiadły planetę i kręcą się w kółko. Nerwowo dość, widać, że smagani są impulsami. Trochę to przypomina pływy oceanu. Wodorosty bezwładnością kołysane na fali. Jak u wron chmara się składa z mniejszych, które kręcą się na przestrzeniach oswojonych, ale czasami czują się jednym mózgiem. Jednością i współżyciem. Krążą, pożerając planetę. I srają. Wszyscy bez wyjątku. Śmiecą. Pies przynajmniej usiłuje zakopać, żeby nawóz miał szansę przyczynić się do ciągu dalszego. Insekty nie. Nie ma czasu, trzeba żreć. Trzeba się rozmnażać, trzeba…

No właśnie. Co trzeba? Może jestem jednak zbyt blisko, bo nie widzę idei. Przeznaczenia, celu, drogi. Widzę tymczasowość i brak choćby cienia wskazówki. Próbowałem pić dalej, ale organizm mocno już protestował, więc poprzestałem na tym, co się udało osiągnąć. Wytrzeszczałem oczy, żeby jak najwięcej zebrać. Może po prostu jestem za głupi? Pewnie tak. Sięgam po skrawki wiedzy historycznej, bo być może tam kryją się jakieś odpowiedzi. Kojarzę. Jednostka, bo od niej się zaczęło sama nie dawała rady. W parach, grupkach, bandach było znacznie łatwiej. Zaczęła się specjalizacja i wymiana handlowa. I zbiorowa decyzja zapadła. Ta pierwsza. Żeby razem tworzyć. Pierwszy wspólny mózg. Żeby zbiorowym rozumem ogarnąć to, co dla pojedynczego było zbyt trudne. Ku chwale mózgu. Jak wielka była to mądrość niech świadczy fakt, że zbiorowy zysk trzeba było opłacić równie zbiorową krwią, a oporni przechodzili masowo do historii po tej stronie równania, po której nie wznosi się pieśni pochwalnych i nie ryje epitafiów na kamiennych tablicach.

Zbiorowy rozum tuczył się krwią i coraz więcej wymagał od udziałowców. Aż uzyskał niezależność. Odłączył się od wspólnoty, która pozbawiona głowy przestała myśleć zupełnie. Elity się pojawiły. Wyrosłe kosztem stada. Na jego chwałę niewątpliwą i własne korzyści. Masa łudziła się, że to przypadek, że niedopatrzenie i karmiona sieczką przegapiła raz i kolejny. Kiedy wreszcie zaczęła widzieć, nie umiała już rozumieć. I kręci się w kółko. Jak to chmara… Chmara nie musi myśleć. Musi poddać się nurtowi, poddać woli ogółu i zbiorowemu rozumowi, który znienacka wyparował. Przestał reprezentować cokolwiek poza skrajnym egoizmem, a potem zakamuflował się tak głęboko, że nie umiem go zobaczyć nawet stąd.

Nie mam sił, ale oporów też już nie mam, więc przechyliłem jeszcze raz, żeby znaleźć to, co zobaczył poeta. Szukałem przewodnika stada. Może przewodników. Emisariuszy. Wytężałem wzrok, ale widziałem tylko uzurpatorów. Marionetki tłuściejsze od pozostałych, lecz podgryzane od dołu ledwie się zdołają opędzić, więc o myśli przewodniej mowy nie ma. Ani o celu. Nawet kierunek niepewny. Wyciągnąłem rękę, żeby jeszcze krok wstecz zrobić, a wtedy przyszedł poeta. Przyszedł po mnie i ręką przytrzymując mi dłoń chętną powiedział:

- Zostaw. Zostaw to, bo trudno ci będzie kolejny dzień popełnić. Nie dasz rady udźwignąć wiedzy. Chodźmy nad rzekę, do małych spraw i małych słów. Policzymy księżyce, żeby nie oszaleć licząc gwiazdy. Wczoraj… Jeszcze wczoraj był tylko jeden…